Zmysł słuchu rozwija się jako drugi, tuż po dotyku. Funkcje ucha nie ograniczają się tylko do słyszenia. Jest to organ, który sprawuje kontrolę nad mową, głosem i językiem, a także energetyzuje korę mózgową. Długotrwały kontakt z muzyką wpływa na poprawę funkcjonowania poznawczego. Dzieci uczestniczące w zajęciach muzycznych osiągają lepsze wyniki w zakresie zdolności poznawczych niż te, które nie biorą w nich udziału.
Muzyka towarzyszy człowiekowi od czasów prehistorycznych. Prawdopodobnie pierwszym używanym instrumentem był ludzki głos, a wydawane dźwięki początkowo umilały czas pracy czy zagrzewały do walki. Z czasem zaczęto tworzyć instrumenty z materiałów dostępnych ludziom w codzienności (tj. kości zwierząt, drewna, muszli). Muzyka zaczęła towarzyszyć tańcom, stała się elementem obrzędów religijnych i innych podniosłych wydarzeń. Przez wieki ewoluowała w zakresie pełnionej funkcji, wykorzystywanego instrumentarium, form oraz stylów muzycznych, jednak niezmiennie zajmuje ważne miejsce w ludzkim życiu.
Kiedy zaczynamy słyszeć?
Pierwsze dźwięki, takie jak bicie serca matki czy ton głosu rodziców, dziecko słyszy już w okresie prenatalnym (od 5. miesiąca życia płodowego). Zmysł słuchu rozwija się jako drugi, tuż po dotyku. Dzięki temu w świat dźwięków wkraczamy bardzo wcześnie. Jako dzieci, słuchając, uczymy się mowy, potrafimy odtworzyć odgłosy zwierząt, odkrywamy grające zabawki oraz pierwsze piosenki. Z czasem muzyka staje się towarzyszem codziennych czynności, źródłem wzruszeń, formą wyrażania emocji, rozrywką, sposobem na relaks czy formą terapii.
Kilka słów o wpływie dźwięków na korę mózgową
Badania nad wpływem muzyki na aparat słuchu, percepcję słuchową oraz mózg zapoczątkował profesor Alfred Tomatis. W wyniku swojej pracy odkrył zjawisko nazwane później efektem Mozarta. Badania Tomatisa wykazały, że funkcje ucha nie ograniczają się tylko do słyszenia. Stwierdzono, że jest to organ, który sprawuje także kontrolę nad mową, głosem i językiem, utrzymaniem równowagi, orientacją przestrzenną czy wyprostowaną postawą ciała, a także energetyzuje korę mózgową do przyjmowania bodźców płynących z otoczenia. W dalszych badaniach wykazano, że wysokie dźwięki powodują większą stymulację kory nerwowej, w związku z czym aktywują nasz umysł. Z kolei dźwięki niskie dezaktywują ją, nie dostarczając odpowiedniej stymulacji energetycznej, co prowadzi do wyczerpania. Jeśli niskim dźwiękom towarzyszy ruch (np. taniec), wówczas zjawisko to jest silniejsze. Działanie na korę mózgową dźwiękami o wysokich częstotliwościach powoduje: poprawę w zakresie koncentracji uwagi i kreatywności, wzrost motywacji i organizacji, polepsza pamięć oraz wpływa na prawidłową postawę ciała (ze względu na normalizację napięcia mięśni). Dalsze badania naukowców pozwoliły na stwierdzenie, że najbardziej bogata w wysokie częstotliwości jest muzyka tworzona przez Mozarta. Stąd nazwa nowo odkrytego zjawiska.
Muzyka jako forma terapii
Obecnie różne działania muzyczne wykorzystuje się coraz szerzej w terapii. Muzykoterapia to dziedzina, która zajmuje się wpływem muzyki na zdrowie człowieka. Wykorzystuje się w niej muzykę do poprawy funkcjonowania osób w różnym wieku, z różnorodnymi trudnościami czy schorzeniami.
W przypadku dzieci muzykoterapię najczęściej wykorzystuje się, aby:
stworzyć bezpieczną sytuację pozwalającą na rozładowanie emocji i napięć,
poprawić kondycję psychofizyczną,
wzmocnić proces leczenia,
stworzyć przestrzeń na odpoczynek i relaksację,
ułatwić proces rehabilitacji,
zintegrować grupę,
poprawić komunikację.
Dobór odpowiedniej, muzycznej stymulacji może być pomocny w terapii zaburzeń w zakresie: słuchania, specyficznych trudności w nauce, zaburzeń równowagi, nadpobudliwości czy autyzmu.
Muzykoterapia coraz częściej jest wykorzystywana również w pracy z osobami dorosłymi. Często w przypadku:
redukowania stresu (np. wywołanego chorobą somatyczną),
redukowania bólu,
leczenia migren,
leczenia nerwic,
leczenia osób uzależnionych
B.A.